Transformacja energetyczna w Polsce to wyzwanie nie tylko dla rządu, ale również biznesu. Stopniowe odchodzenie od energii pozyskiwanej z węgla wymaga współpracy w zakresie planowania i finansowania nowych inwestycji i transformacji. Co warto wiedzieć o projekcie PEP 2040? Jakie zmiany czekają polski rynek energetyczny w ciągu najbliższych lat?
PEP 2040 – główne założenia
Na początku 2021 r. przyjęto Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040) Bezpieczeństwo energetyczne to główny cel doprecyzowany 8 kierunkami rozwoju podzielonymi na 12 strategicznych projektów.
PEP 2040 zakłada, że bezpieczeństwo energetyczne ma urzeczywistnić się przy zachowaniu konkurencyjności gospodarki, efektywności energetycznej oraz zredukowaniu oddziaływania sektora energii na środowisko. Uwzględnia się również, że cały proces ma odbyć się przy optymalnym wykorzystaniu własnych zasobów energetycznych kraju.
Kierunki rozwoju przedstawione w PEP 2040 to:
- Kierunek 1: Optymalne wykorzystanie własnych surowców energetycznych;
- Kierunek 2: Rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej;
- Kierunek 3: Dywersyfikacja dostaw i rozbudowa infrastruktury sieciowej gazu ziemnego, ropy naftowej oraz paliw ciekłych;
- Kierunek 4: Rozwój rynków energii;
- Kierunek 5: Wdrożenie energetyki jądrowej;
- Kierunek 6: Rozwój odnawialnych źródeł energii;
- Kierunek 7: Rozwój ciepłownictwa i kogeneracji;
- Kierunek 8: Poprawa efektywności energetycznej gospodarki.
Potencjał PEP 2040 – opinia specjalistów think tanku Ember
Kilka dni po publikacji Ember przygotowało raport podsumowujący nowe ustalenia. Think tank to niezależna organizacja zajmująca się kwestiami związanymi z klimatem i energią. Koncentruje się na przyspieszeniu globalnego przejścia z węgla na czystą energię elektryczną.
Jaki potencjał zdaniem ekspertów ma PEP 2040?
PEP 2040 zakłada dwa scenariusze. Pierwszy przy zachowaniu „wysokich cen EU-ETS” mówi o produkcji energii z węgla rzędu 75 TWh do 2030 r. Drugi w ramach „niskich cen EU-ETS” wskazuje na 113 TWh. Plan skrytykowano za zbyt mało dopracowaną strategię wycofywania się z energii węglowej, która może w dłuższej perspektywie przyczynić się do pogorszenia stanu całej gospodarki. Analitycy wskazują, że mało ambitny plan transformacji może również sprawić, że UE nie zrealizuje opracowanych celów w ramach Zielonego Ładu.
Kolejnym aspektem poddanym analizie jest wykorzystanie gazu ziemnego. Plany przedstawione w PEP 2040 zakładają, że Polska osiągnie największy wzrost w UE – z 14 TWh w 2019 r. do 54 TWh w 2030 r. Zakłada się wykorzystanie biometanu i wodoru jako
paliw na poziomie 10 proc. całego gazu transportowanego infrastrukturą. Eksperci podkreślają jednak, że brak informacji na temat wymagań oraz zmienność cen gazu ziemnego mają niekorzystny wpływ na gospodarkę. Zwrócono również uwagę, że w ciągu najbliższych lat UE będzie jeszcze bardziej dążyć do ograniczenia wycieków metanu z gazociągów.
Kontrowersje wzbudził również zapis na temat odnawialnych źródeł energii. Zdaniem Ember, PEP 2040 podważa rolę OZE w transformacji energetycznej. Eksperci wskazują, że większy nacisk kładziony jest na bezpieczeństwo dostaw niż znalezienie rozwiązania bilansowania systemu. Zbyt mało uwagi poświęcono również potencjałowi fotowoltaiki.
PEP 2040 zakłada również, że do 2033 r. zostanie uruchomiony reaktor jądrowy. Eksperci krytykują brak uwzględnienia alternatyw oraz przedstawienia ewentualnych opóźnień i niepowodzeń.
Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. a plany Unii Europejskiej
W lipcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła nowy pakiet reform gospodarczych i legislacyjnych – Fit for 55. Reformy mają mieć duży wpływ na cele Zielonego Ładu oraz wzmocnić proces ich realizacji. Strategia zakłada redukcję gazów cieplarnianych o 55 proc. do 2030 r. Punkt odniesienia stanowią dane z 1990 r. Zielony Ład skupia się również na osiągnięciu neutralności klimatycznej do 2050 r. Unia Europejska dąży do stanu, w którym będzie emitować tyle gazów, ile moze pochłonąć.
W Polsce ponad 70 proc. energii pochodzi z węgla, a projekt PEP 2040 to odpowiedź na konieczność dopasowania się do warunków UE. Stopniowe odchodzenie od energii węglowej ma doprowadzić do stanu w 2030 r., kiedy udział węgla ma nie przekraczać 56 proc. Natomiast OZE mają stanowić 23 proc. w strukturze energetycznej.
Wielu ekspertów podkreśla, że plany przedstawione w PEP 2040 stawiają zbyt mało ambitne cele, które nie wesprą wystarczająco realizacji planu UE.
